Relacja z seminarium GIS w leśnictwie

W minioną środę (11 czerwca) Centrum Promocji Informatyki zorganizowało XXV seminarium w cyklu GIS w praktyce, którego tematyka oscylowała wokół możliwości wykorzystania geotechnologii w leśnictwie. Zaproszeni prelegenci przekazali uczestnikom seminarium obszerną wiedzę dotyczącą w szczególności zastosowania metod teledetekcyjnych oraz systemów nawigacyjnych w monitorowaniu i badaniu lasów.

Seminarium rozpoczął dr Mieczysław Kunz, prelegent z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, którego wykład Geotechnologie w zastosowaniach leśnych stanowił wprowadzenie do dalszej części programu. W wystąpieniu, w sposób przekrojowy zaprezentowane zostały najistotniejsze definicje, historia rozwoju systemów geotechnologicznych, a także przydatność i zastosowanie zdjęć lotniczych, systemów informacji geograficznej, teledetekcji satelitarnej oraz globalnego systemu pozycjonowania w monitoringu oraz badaniu środowiska przyrodniczego. Szczególna uwaga zwrócona została na wykorzystanie bezzałogowych platform latających oraz skaningu laserowego umożliwiających między innymi monitoring zwierzyny, inwentaryzację szkód poklęskowych, określanie zdrowotności i stanu drzewostanów, a także aktualizacji zmian w nim zachodzących. Wyszukiwanie, przeglądanie, pobieranie czy przekształcanie pozyskanych danych umożliwiają usługi sieciowe danych, stąd też dr Mieczysław Kunz, w ostatnim etapie swojej prelekcji, przybliżył uczestnikom przykłady implementacji systemów geoinformacyjnych w leśnictwie, w postaci Internetowego Banku Danych o Lasach, map interaktywnych czy geoportali.

Kolejne prelekcje stanowiły rozwinięcie oraz uszczegółowienie poszczególnych zagadnień poruszonych w wykładzie wprowadzającym, umożliwiając zrozumienie funkcjonowania geotechnologii i tym samym obrazując perspektywy ich wdrażania w leśnictwie. Krzysztof Okła, reprezentant Wydziału Urządzania Lasu i Geomatyki w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, w swojej prelekcji przybliżył Ewolucję narzędzi i technologii geomatycznych w Lasach Państwowych. W wystąpieniu skupiono się na rozwoju technologii cyfrowych w kartografii leśnej, która doprowadziła do utworzenia, w scentralizowanym środowisku SILP, leśnej mapy numerycznej (LMN) w każdym nadleśnictwie. Oprócz oprogramowań GIS w postaci MapInfo oraz ArcView, stanowiących platformę eksploatacyjną dla LMN, prelegent zaprezentował szereg aplikacji i oprogramowań umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie systemu: przeglądarki LMN (m.in. LIMES, eLAS, SprintMAP.las), program TraKo umożliwiający konwersję formatu oraz transformację układów współrzędnych czy aplikację kontrolną TAXUS SI. Drugą część prelekcji stanowiło obszerne zaprezentowanie ewolucji zastosowań poszczególnych systemów geotechnologicznych w leśnictwie:

Kompleksowego i bardzo szczegółowego przeglądu, zarówno od strony teoretycznej jak i praktycznej, nowoczesnych narzędzi oraz technologii teledetekcyjnych i fotogrametrycznych oraz możliwości ich wykorzystania w środowisku leśnym dokonali prof. dr hab. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki (Instytut Badawczy Leśnictwa) oraz prof. dr hab. Krzysztof Będkowski (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie). Reprezentant IBL skupił się przede wszystkim na przybliżeniu pojęcia teledetekcji, spektrum elektromagnetycznego, sposobie odbijania promieniowania przez poszczególne obiekty oraz opracowywanych na tej podstawie typach zobrazowań teledetekcyjnych wykorzystywanych do badań oraz monitoringu lasów. Szczególne znaczenie przypisane zostało zdjęciom wielospektralnym i zdjęciom w podczerwieni umożliwiającym przede wszystkim ocenę zmian w zdrowotności roślin, a także zobrazowaniom termalnym służącym detekcji zmian po wystąpieniu pożarów. Prof. dr hab. Krzysztof Będkowski skupił się z kolei na omówieniu poszczególnych etapów i komponentów procesu pozyskiwania i przetwarzania danych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii i narzędzi teleinformatycznych. Przedmiotem jego prelekcji był skaning laserowy z pułapu lotniczego, który umożliwia, na podstawie chmury punktów, rozróżnienie warstwowej budowy lasu (służącej m.in. do określania wielkości biomasy), wyznaczenie zasięgu koron drzew przy pomocy segmentacji czy określenie ukształtowania terenu i ukształtowania pokrycia terenu leśnego. Zwrócona została również uwaga na znaczącą rolę skaningu naziemnego w procesie inwentaryzacji drzewostanu i pomiaru wymiarów poszczególnych drzew. 

Praktycznym zobrazowaniem tematyki wykorzystania systemów teledetekcyjnych w leśnictwie było przytoczenie przez Radomira Bałazy z Instytutu Badawczego Leśnictwa (na zdjęciu po prawej) dobrych praktyk implementacji Systemów wspierania decyzji w nowoczesnym leśnictwie na przykładzie „Systemu monitorowania lasów Sudetów i Beskidu Zachodniego”.

Z zupełnie innej perspektywy, w sposób niezwykle interesujący, dr inż. Michał Brach (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie) zaprezentował "Nowe rozwiązania w wykorzystaniu nawigacji satelitarnej na potrzeby leśnictwa". Jako że, zgodnie z obowiązującą Instrukcją Urządzania Lasu (2012r.) pomiary uzupełniające wyłączeń oraz szczegółów sytuacji wewnętrznej dokonuje się z wykorzystaniem między innymi technologii nawigacji satelitarnej, w pierwszym etapie przybliżona została historia GNSS, a także porównanie poszczególnych istniejących systemów nawigacyjnych. W kolejnym etapie prelegent szczegółowo zaprezentował procedurę wyznaczania współrzędnych X, Z, Y przy wykorzystaniu technik nawigacji satelitarnej zwracając jednocześnie uwagę na szereg czynników wpływających na dokładność dokonywanych pomiarów (m.in. wzajemne rozmieszczenie satelitów, warunki w troposferze i jonosferze, przeszkody terenowe mogące zakłócić docierający do odbiornika sygnał czy szereg czynników wynikający dokonywania pomiarów na terenach zadrzewionych). Szczególna uwaga zwrócona również została na planowanie sesji pomiarowej przed przystąpieniem do prac terenowych oraz konieczność stosowania korekcji różnicowej metodą pomiaru DGPS (opartej na sieci ASG-EUPOS) lub DGNSS (opartej na sieci TPI NET). W ostatniej części prelekcji zaprezentowane zostały wady oraz zalety poszczególnych odbiorników służących do pozycjonowania oraz praktyczne przykłady ich wykorzystania na terenach leśnych, wśród których wymienić należy określanie geometrii leśnej, inwentaryzację poszczególnych obiektów, zjawisk, siedlisk oraz wyznaczanie granic, przebiegu nowych tras czy miejsc atrakcyjnych turystycznie.

Każdy system, w tym również prezentowane geotechnologie, funkcjonują w ramach uregulowań prawnych, stąd też, w każdej z przygotowanych prelekcji zwracano uwagę na system prawodawstwa normujący poszczególne kwestie. Szczególnie istotną rolę, z punktu widzenia omawianych zagadnień, stanowi Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (IIP), Zarządzenie nr 23 DGLP z dnia 18 maja 1998r. w sprawie wstępnych założeń technicznych dla wykonywania leśnej mapy numerycznej oraz jej ewidencjonowania czy Zarządzenie nr 74 z 23 sierpnia 2001 r. w sprawie zdefiniowania standardu leśnej mapy numerycznej dla poziomu nadleśnictwa oraz wdrażania systemu informacji przestrzennej w nadleśnictwach. Rola aspektów prawnych uwidoczniona została w wykładzie Wojciecha Kalińskiego (Kancelaria Radców Prawnych Maruta i Wspólnicy Sp. j.) dotyczącym Problematyki wdrożeń systemów GIS na tle przepisów o zamówieniach publicznych. Prelegent w swoim wystąpieniu zaprezentował ograniczenia oraz uwarunkowania wynikające z rekomendacji Prezesa UZP, przenosząc je na płaszczyznę wdrażania systemów GIS i wskazując jednocześnie działania umożliwiające prawidłowe funkcjonowanie rynku produktów GIS zgodnie z rekomendacjami.

GIS w leśnictwie, jako XXV seminarium z cyklu GIS w praktyce, charakteryzowało się bardzo wysokim poziomem merytorycznym. Poszczególni prelegenci, z jednej strony w sposób niezwykle interesujący, z drugiej zaś kompleksowy i bardzo szczegółowy, zaprezentowali uczestnikom seminarium sposób funkcjonowania poszczególnych systemów geoinformatycznych i możliwości ich wdrożenia w leśnictwie. Należy stwierdzić, że pytania zadawane w panelu dyskusyjnym, dotyczące m.in. kosztów i czasu niezbędnego do wdrażania technologii, świadczą o unaocznieniu osobom na co dzień pracującym w danej gałęzi gospodarki, potencjału, możliwości oraz perspektyw wykorzystania rozwiązań geotechnologicznych w ich dziedzinie.