Kartografia - trochę historii

Pierwsze opracowania kartograficzne powstawały w starożytności na potrzeby ekspansywnych cywilizacji Egiptu, Grecji, Rzymu, Bliskiego Wschodu czy Chin. Za autora pierwszej mapy świata uważa się Anaksymandra z Miletu (ok. 610 - ok. 547 p.n.e.). Zgodnie z jego wyobrażeniem, Ziemia miała kształt sferyczny i znajdowała się w środku przestrzeni, a jej centrum stanowiło miasto Delfy w Grecji. W wyniku swych morskich podróży Grecy dość dobrze rozpoznali basen M. Śródziemnego, mieli też pewną wiedzę o kontynentalnych częściach Europy, Afryki i Azji, czego wyrazem było dzieło Hekateusza (Hekatajos z Miletu, ok. 550 - 479 p.n.e.) "Droga dookoła Ziemi", ilustrowane mapą. Starożytni tworzyli także pierwsze teorie i dowody na kulistość Ziemi, propagowane np. przez Pitagorasa czy Arystotelesa.

Mapa świata Anaksymandra z Miletu (ok. 610 - ok. 547 p.n.e.)

Mapa świata Anaksymandra z Miletu (ok. 610 - ok. 547 p.n.e.)

Dynamiczny rozwój kartografii przypada dopiero na drugą połowę XIX w. i wiąże się bezpośrednio z rozwojem technik i przyrządów pomiarowych. Pierwsze pomiary Ziemi prowadzone były już jednak w starożytności. Za wielki krok ludzkości uznać można obliczenie obwodu i promienia naszej planety, przeprowadzone w III w. p.n.e. przez Eratostenesa z Cyreny (ok. 250-194 p.n.e.). Eratostenes zauważył, że 21 VI, czyli w dzień przesilenia letniego, promienie słoneczne oświetlają dna studni w Aleksandrii, a więc padają tam prostopadle. Przyjął, iż miasto Siene (dzisiejszy Asuan) leży na tym samym południku, co Aleksandria. Zmierzył odległość między dwoma miastami (prawdopodobnie wielbłądzimi krokami), a następnie kąt padania promieni słonecznych w Siene. Stosując proste obliczenia, dowiódł, że obwód Ziemi wynosi 252 tys. stadiów, czyli ok. 39 tys. km, natomiast promień 6300 km, co tylko nieznacznie odbiega od współczesnych danych (średni promień Ziemi 6367,45 km).

Mapa świata z 1565 r.

Mapa świata z 1565 r.

Dla polskiej kartografii szczególnie zasłużoną postacią  jest Eugeniusz Romer, wybitny geograf żyjący w latach 1871-1954. Jego Atlas geograficzny z 1908 r. wydawany był przez 56 kolejnych lat. Romer stosował różne skale map, rzeźbę terenu przedstawiał poziomicami, propagował odwzorowanie wiernopowierzchniowe Lamberta, używał konsekwentnej skali barw i jako pierwszy na świecie zaprezentował zjawiska społeczno-gospodarcze metodą izolinii. Stosowane przez niego metody prezentowania zjawisk geograficznych stały się podstawą dla polskiej szkoły kartograficznej. Podwaliny dla polskiej kartografii tworzył także Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG). WiG stworzono w 1919 r., aby zebrać wszelkie materiały geodezyjne i kartograficzne poświęcone ziemiom nowo powstałej II Rzeczypospolitej, sprawdzić je i opracować polski model mapy topograficznej. W wyniku prac WIGu ustalono dla polskich map poziom wysokości 0 m na linii brzegowej Bałtyku, a południk zerowy w Greenwich, co nie było wcześniej jednoznaczne.

 

Atlas Eugeniusza Romera. Europa Polityczna

 

Nasze patronaty

XXIII Ogólnopolskie Sympozjum Fotogrametryczno-Teledetekcyjne
18-20 września 2024
INTERGEO 2023
10-12 października 2023
VIII Forum BioGIS
29-30.11.2023
GIS Day w Stolicy
23 listopada 2023

Quizy mapowe

Gdzie leży ten kraj?
Puzzle z mapą świata
Jaki to kraj?
Quiz WORLDLE - Jaki to kraj?
Wersja dla zaawansowanych
Geoquiz historyczny
EOGuesser