Siatka kartograficzna

Siatka kartograficzna jest to układ równoleżników i południków przedstawiony na mapie. Siatka taka powstaje w wyniku określonego rzutowania, czyli odwzorowania siatki geograficznej na płaszczyźnie. Problemem jest tu fakt, że nie sposób wiernie odwzorować powierzchni kuli na powierzchni płaskiej. Uniemożliwiają to pojawiające się zniekształcenia: powierzchni, odległości bądź kątów. Z tego powodu tworzy się różnorodne odwzorowania kartograficzne i konstruuje mapy oddające wiernie któreś z wymienionych cech lub modelujące odpowiednio obraz powierzchni Ziemi. Odwzorowania kartograficzne różnicują się ze względu na powierzchnię rzutowania (wyróżniamy wtedy azymutalne, stożkowe, walcowe) albo na położenie źródła światła (centralne, stereograficzne, ortograficzne).

1. Siatki azymutalne

Powstają w wyniku odwzorowania siatki geograficznej na płaszczyznę styczną przy biegunie (w położeniu normalnym, istnieją jeszcze odmiany ukośne i poprzeczne). Równoleżniki są okręgami zmniejszającymi się w kierunku bieguna, południki mają postać zbiegających się przy biegunie linii prostych. Wiernie odwzorowany jest jedynie biegun. Wraz z rosnącą od niego odległością, narastają zniekształcenia. Na siatkach azymutalnych przedstawia się głównie obszary podbiegunowe. Zależne od sposobu rzutowania istnieją różne ich odmiany:

  • rzut centralny stosowany już przez Talesa z Miletu (ok. 620?540 p.n.e.), nadaje się do przedstawiania nie tylko obszarów podbiegunowych, lecz także sieci komunikacyjnej. Występują tu wszystkie rodzaje zniekształceń, nie odwzorowuje się równik. Ortodroma, czyli najkrótsza linia łącząca dwa punkty na Ziemi, jest linią prostą;
  • rzut stereograficzny używany już przez Hipparcha (190-125 p.n.e.). Cechą tej siatki jest wiernokątność - używa się jej m.in. do tworzenia map nieba. Równik odwzorowuje się dwukrotnie większy niż na kuli.
  • rzut ortograficzny, cechujący się wierną długością równoleżników wraz z równikiem. Jest wykorzystywany do kartowania ciał niebieskich. Równik ma taką odległość, jak na kuli, z której jest rzutowany;
  • siatka prosta Postela konstruowana wg założenia, że odwzorowane południki mają wierną długość, jest zatem wiernoodległościowa w kierunku południkowym. Przydatna w mapach lotniczych, sejsmicznych i radiofonicznych.

2. Siatki stożkowe

Otrzymuje się je przez rzutowanie siatki geograficznej na pobocznicę stożka, która po rozwinięciu daje pożądane odwzorowanie. W położeniu normalnym oś stożka pokrywa się z osią Ziemi. Równoleżniki są łukami, tylko jeden z nich odwzorowuje się wiernie. Południki to linie proste, zbiegające się w jednym punkcie. Na siatkach stożkowych przedstawia się obszary średnich szerokości geograficznych, czyli tereny między zwrotnikami a kołami podbiegunowymi. Szczególnym rodzajem jest siatka stożkowa Ptolemeusza, na której umieszcza się zazwyczaj kontynent europejski.

3. Siatki walcowe

Uzyskuje się je przez rzutowanie siatki geograficznej na pobocznicę walca. W położeniu normalnym południki i równoleżniki są liniami proste przecinającymi się pod kątem prostym; odstępy między południkami są równe, między równoleżnikami zależą od typu odwzorowania, biegun odwzorowuje się jako linia prosta:

  • siatka wiernokątna Merkatora (właśc. Gerhard Kremer, 1512-1594); nie odwzorowuje się na niej biegun, wiernie zostaje przedstawiony równik. Odległości między równoleżnikami wzrastają w miarę oddalania się od bieguna. Siatkę tę stosuje się na mapach nawigacyjnych, a także do przedstawiania stref czasowych na kuli ziemskiej;
  • siatka wiernopowierzchniowa Lamberta (1728-1777) służąca do przedstawiania stref subtropikalnych. Odwzorowuje wiernie równik, biegun ma postać linii prostych. Odległości między równoleżnikami zmniejszają się wraz z oddalaniem od równika.

 

Siatki kartograficzne

zobacz więcej odwzorowań

4. Siatki umowne - pseudoklasyczne 

Powstają w wyniku matematycznej modyfikacji klasycznych odwzorowań azymutalnych, stożkowych lub walcowych.

  • siatka globularna, modyfikacja siatki azymutalnej. Równik odwzorowuje się jako linia prosta, południki są liniami krzywymi, a odległości między nimi są na równiku jednakowe;
  • siatka Bonne'a, powstała z przekształcenia siatki stożkowej Ptolemeusza. Zachowuje wierną długość południków odpowiadającą ich długości na kuli;
  • siatka Mollweidego, modyfikacja siatki walcowej. Jest wiernopowierzchniowa - jedną z półkul przedstawia się jako koło, drugą rozdziela na dwie równe części znajdujące się po obu stronach pierwszej półkuli. Siatka ta służy najczęściej do przedstawienia wszystkich kontynentów razem i prezentacji zjawisk strefowych.

Nasze patronaty

XXIII Ogólnopolskie Sympozjum Fotogrametryczno-Teledetekcyjne
18-20 września 2024
INTERGEO 2023
10-12 października 2023
VIII Forum BioGIS
29-30.11.2023
GIS Day w Stolicy
23 listopada 2023

Quizy mapowe

Gdzie leży ten kraj?
Puzzle z mapą świata
Jaki to kraj?
Quiz WORLDLE - Jaki to kraj?
Wersja dla zaawansowanych
Geoquiz historyczny
EOGuesser