Urbanistyka - nauki powiązane
Uważa się, że urbanistyka jest dziedziną interdyscyplinarną, co oznacza że czerpie i opiera się na wielu naukach - zarówno technicznych jak i humanistycznych. Poniżej przedstawiono kilka najważniejszych spośród nich. Za inne uznać można także: socjologię, ekonomię, archeologię, biologię, etnografię, statystykę czy estetykę.
1. Architektura krajobrazu
Mówiąc o architekturze krajobrazu należałoby zacząć od definicja samego krajobrazu. Od XIX wieku powstało takich definicji przynajmniej siedemnaście, przy czym chyba żadna nie wyczerpuje do końca złożoności zagadnienia. To z kolei wynika z faktu różnorodności krajobrazu, co każdy wyczuwa intuicyjnie, choć często się nad tym nie zastanawia. Krajobraz można także definiować wskazując na różne jego składniki i od nich zaczynając. W związku z tym najbardziej ogólna i tym samym najmniej dyskusyjna jest definicja Humboldt'a sformułowana w XIX wieku, dla którego krajobraz to kompleks cech pewnej okolicy. Cechy te można dalej podzielić na przyrodnicze i antropogeniczne. Ponieważ cechy przyrodnicze uznać można za dziewicze, to można także wyróżnić rodzaje krajobrazu w zależności od stopnia ingerencji człowieka w przyrodę. I tak mówi się o krajobrazie:
- pierwotnym, będącym wynikiem działania tylko i wyłącznie czynników przyrodniczych, bez ingerencji człowieka;
- naturalnym, w którym widać ślady działalności człowieka, ale w którym przyroda wciąż odgrywa znaczącą rolę;
- kulturowym, czyli przekształconym przez człowieka. Można tu wyróżnić np. krajobraz wiejski (w tym uprawowy), miejski, zurbanizowany, przemysłowy;
- zdewastowanym, czyli o silnie, a nawet często nieodwracalnie przekształconym przez człowieka środowisku przyrodniczym.
Architektura krajobrazu jest działalnością człowieka, zmierzającą do tworzenia artystycznej kompozycji elementów przyrodniczych i antropogenicznych. Dochodzi do tego poprzez przywracanie właściwych cech elementom środowiska oraz wprowadzanie nowych rozwiązań i wartości estetycznych. Zabiegi te mają spowodować optymalną równowagę pomiędzy wymaganiami środowiska naturalnego i wymaganiami życia człowieka. Za ojców architektury krajobrazu uważa się amerykanów Fredrica Law Olmsted i Chrlesa Eliota. Nauczanie tej dziedziny zapoczątkowano w 1900 roku w Stanach Zjednoczonych, w 1919 w Europie, a w Polsce jako kierunek studiów powołano ją w 1999 roku.
2. Budownictwo
Dział techniki (dziedzina wiedzy inżynierskiej) traktujący o zasadach projektowania, wykonywania i konserwacji obiektów budowlanych. Znajomość zasad budownictwa pozwala prawidłowo zaplanować przestrzeń i uniknąć konfliktów wynikających z właściwości poszczególnych obiektów budowlanych.
3. Historia
Nauka zajmująca się dochodzeniem do wiedzy o zdarzeniach przeszłych, lecz tylko od czasów wynalezienia pisma. Wcześniejsze bada prehistoria. Wiedzę czerpie z różnych źródeł, wśród których są źródła pisane, przekazy bezpośrednie od świadków i uczestników wydarzeń, przekazy graficzne (rysunki, szkice, mapy) i inne. W urbanistyce jej znaczenie jest nieprzecenione, gdyż każdorazowe planowanie, urządzanie i gospodarowanie przestrzenią wymaga wzięcia pod uwagę historii danego miejsca, jego znaczenia w dziejach społeczności lokalnej i regionu.
4. Demografia
Bada zjawiska ludnościowe i prawidłowości, którym one podlegają (PWN). Przedmiotem jej zainteresowania jest ludność zamieszkująca dane terytorium, którą bada się pod względem cech takich jak: liczebność, struktura wieku i płci, migracje, ruch naturalny, inne cechy społeczne (np. struktura zawodowa). Dla urbanistyki jest to jedna z kluczowych nauk, gdyż dzięki stosowanym w niej metodom statystycznym można poznać m. in. zmiany liczby ludności, kierunki migracji, ruch naturalny, strukturę ludności według wieku i płci. Znajomość tendencji tych i innych cech pozwala przewidzieć trendy demograficzne w przyszłości, co z kolei przekłada się na konkretne decyzje i rozwiązania w sferze planowania urbanistycznego osiedli.
5. Ochrona środowiska
Ochrona przyrody wg ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody jest to działalność, której celem jest zachowanie, zrównoważone użytkowanie oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody. Ochrona przyrody i dbałość o nią często wpływają na układ przestrzeni urbanistycznej. Prawdopodobnie żadna z dziedzin wpływających na urbanistykę nie jest tak silnie regulowana szeregiem dokumentów międzynarodowych i państwowych.
6. Geografia
Geografia (gr. geos - ziemia, grapho - piszę, opisuję), choć wydaje się, że współcześnie trafniejsza nazwa tej dziedziny to nauki geograficzne. A to ze względu na różnorodność tematyki i stosowanych w geografii metod badawczych. Geografia zajmują się badaniem powłoki ziemskiej - epigeosfery, jej przestrzennym zróżnicowaniem pod względem przyrodniczym i społeczno - gospodarczym, a także związkami które pomiędzy środowiskiem i działalnością człowieka zachodzą. W geografii wyróżnić można wiele nurtów. Dwa zasadnicze i skrajne to determinizm, według którego środowisko przyrodnicze ma zasadniczy i decydujący wpływ na procesy zachodzące w społeczeństwie oraz indeterminizm negujący jakikolwiek wpływ przyrody na działalność i życie człowieka. Mimo radykalności obu poglądów wciąż znajdują one swoich zwolenników i przeciwników. Pomiędzy nimi postawić można posybilistów, którzy uznają współzależność, wzajemne przenikanie się i oddziaływanie na siebie czynników zarówno przyrodniczych jak i społeczno - ekonomicznych. Ten kierunek jest także uznawany w urbanistyce, gdzie często mówi się o potrzebie tzw. rozwoju zrównoważonego, czyli podporządkowaniu potrzeb i aspiracji społeczeństwa i państwa możliwościom jakie daje środowisko.
Źródła:
- "Oryginalna A-Zetka Encyklopedia PWN", PWN, Warszawa 2006
- dr hab. arch. Zuzanna Borcz, prof. Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu "Architektura krajobrazu jako nowy kierunek studiów", Czasopismo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Głos Uczelni nr 82, 2000 rok [dostęp na: http://www.up.wroc.pl/glos_uczelni/4559/nr_82_publicystyka.html]
- wiadomości z wykładu dr Jerzego Oleszka i dr hab. inż. arch. Ireny Niedźwiedzkiej - Filipiak prowadzonego w ramach przedmiotu Kształtowanie krajobrazu na Wydziale Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
- wiadomości z wykładu dr Janusza Kidy prowadzonego w ramach przedmiotu Podstawy geografii fizycznej na Wydziale Nauk i Ziemi i Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Wrocławskiego
- ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody